“Təzadlar” bir müddət əvvəl ölkədə törədilən cinayətlərin mahiyyət və hüquqi struktrunu araşdırmışdı… Məlum olurdu ki, bu cinayətlərin böyük bir hissəsi əvvəllər cinayət törədib cəza çəkmiş keçmiş məhbuslar tərəfindən törədilir… Hətta iki- üç dəfə təkrar cinayət törədənlərin xüsusi çəkisi də ciddi narahatlıq doğuran amil kimi diqqəti çəkirdi. Və həmin araşdırma yazısının sonunda sual etmişdik ki, yaxşı, həbs düşərgələrinə rəsmi dildə “İslah- Əmək Müəssisəsi” deyiriksə və ya həbsxanalar məhkumların, yəni cinayət törətmişlərin islah olunma məkanıdırsa, bəs onda bu təkrar cinayət törətmə nədir??? Yəni, niyə məhbuslar həbsxanalarda islah oluna bilmir?

Sən demə, islah olunmanın ayrıca bir fəlsəfəsi var imiş…

“Mirsaleh Seyidov Penitensiar Xidmətə rəis gələndən bəri məhkumlara qarşı rəftar və münasibət köklü şəkildə dəyişib… O dərəcədə ki…”

…Vaxtilə Aztv-də, sonra Space və digər TV- lərdə çalışmış Sənan Abdullayev bir müddətdir 6 saylı həbsxanada cəzasını çəkir. Çoxdan tanıdığıma görə, hərdən redaksiyaya zəng edib ürəyini boşaldır, ailəsində yaşanan bəzi problemlərin həllinə kömək istəyir, məhkum həyatından danışır… Dünən də zəng etmişdi. Həmişə səsində kədər hiss olunan Sənanın bu dəfə səsində bir gümrahlıq və xoş duyğular hiss etdim deyə, qeyri- ixtiyari soruşdum ki, nə yaxşı, bu dəfə səsin yaxşı gəlir… Onun əvvəllər, yəni Penitensiar Xidmətin rəisi olmuş Ceyhun Həsənovun zamanında məhbəs həyatından söylədikləri ilə indiki söhbətini müqayisə edib təəccüblə soruşdum ki, yəni, doğrudanmı dediklərin həqiqətdir?!

Qısası, bəzi detallar var ki, onları geniş şərh etməyə ehtiyac görmürəm. Amma xidmətin yeni rəisi Mirsaleh Seyidov haqqında dedikləri Azərbaycanın həbsxana tarixində, tam səmimi deyirəm, sensasiyadır… Qısa deyim ki, vaxtilə peşə fəaliyyəti ilə bağlı mən də həbs edilmişəm (Azərbaycan CM- nin 147 və 148- ci maddələri). Bu hadisə 2009- cu ildə olub. “Bayıl türməsi” kimi tanınan məşhur Bayıl Təcridxanasında 2 gün qalmışam və 2 gün sonra Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin qərarı ilə bəraət alıb azadlığa çıxmışam. Hakim Tahir İsmayılov bu qanunsuz və əsassız hökmə görə ölkə rəhbərliyi səviyyəsində cəzalandırılıb. Açığı, Bayıl “Türməsi”nin rəhbərliyindən də olduqca xoş münasibət görmüşəm, bunu həmişə xatırlayıram… Demək istəyirəm ki, məhkum Cənan Abdullayevin ötən gün söylədiklərini eşidəndə 2009- cu ilin o 2 günündə digər məhbusların və ya istintaq altında olanların həyat və şəraiti gözümün qarşısına gəlir… Müqayisəm mənim üçün bütün mənzərəni aydınlaşdırır, həm də düşündürür. Deməli, rəhbərlikdən nəinki çox şey, hətta hər şey asılıdır… Və həbsxana sistemi elədir ki, “Xəbərim yoxdur” demək mümkün deyil… Orda xidmət rəisinin çoxsaylı “gözü və qulağı” var, bunu hamı bilir, belə də olmalıdır.

XXX

…Gəlirəm mətləbə: Sənan Abdullayev 6 saylı həbsxanada cəza çəkir, dediyinə görə, adını bu dəfəki əfv siyahısına da salıblar. Yanında jurnalist həmkarlarımızdan bəziləri də var, yəni cəza çəkirlər. Başqa məşhurlar da var, lakin bəlli səbəbdən adlarını çəkmirəm. Bunu ona görə deyirəm ki, aşağıda yazılan bəzi qeydlərin doğruluğunun sübuta artıq ehtiyacı yoxdur, əks halda, həmin məhbuslardan kimsə zəng edib deyə bilər ki, bunlar həqiqəti əks etdirmir və s.
Beləliklə, həbsxanada islah olunan- cəza çəkən bütün məhbuslara azadlıq arzulamaqla, həmsöhbətimin dediklərinə heç bir bəzək- düzək vermədən onları diqqətə çatdırıram.
Məsələ ondadır ki, hamı kənardan həbsxanaların xoflu bir yer olduğunu, kinolarda gördüklərini müqayisə edərək psixoloji rahatsızlığını fərdi düşünmə ilə qiymətləndirir. Kənardan belə görünür… Amma bu həyatı içəridə yaşayanın içəridən çölə söylədikləri olduqca maraqlıdır. Məlum olur ki, məhbuslar indi özlərini gerçəkdən, yəni qanunlarda, kitablarda yazılan kimi hiss edirlər. Deyir: “…Asif müəllim, Allaha and olsun, mən əvvəlki xidmət rəisi Ceyhun Həsənovun zamanındakı ilə indi Mirsaleh Seyidovun rəhbərliyini müqayisə edəndə özüm üçün nəticə çıxarıb sizə olduğu kimi deyirəm ki, indi burda generallarla çöldə pulu başından aşanlarla, bir vaxtlar özlərini içəridə də pullu kimi aparıb ayrıca otaqlarda yaşayanlarla adi məhbusların arasında fərq yoxdur. Niyə yaxşıları dilə gətirməyək. Bəzi məhbus ailələri hələ də elə bilirlər ki, bura zülm yeridir… Vallah, indi elə deyil, vəziyyət tamam dəyişib… İndi burda məhbuslar var ki, bəlkə də çöldə belə təmiz, keyfiyyətli yemək yeməyib. Hər gün təmiz ət və balıq menyumuzdadır. Bir vaxtlar çörəyin qabığını kəsib yeyərdik və içərisi qapqara olduğundan kənara qoyardıq. İndi həbsxananın özündə, inanıram ki, bütün həbsxanalarda da belədir, isti çörək bişirilir və halallıqla yeyilir… Gizlətməyə zərurət görmürəm, çoxdan cəza çəkən məhbusların söhbətindən məlum olur ki, bir zamanlar məhbuslara qarşı qaba rəftar və s. indi yerli- dibli yoxdur. Mən nə deyirəmsə, başımla cavabdehəm… İnanın, Mirsaleh Seyidovun haqqında hələ xidmət rəisi yox, əməliyyat üzrə rəis olduğu dövrlə bağlı uzun illərdir cəza çəkən məhbuslar elə qürurverici söhbətlər edirlər, adam məəttəl qalır. Deyirmiş ki, məhbuslar, bilin, bir gün azadlığa çıxacaqsınız, həyatdır, bir də görəcəksiz ki, həbsxanada sizə rəhbərlik- rəislik edənlə qohum da olmusunuz… Bunları heç vaxt unutmayın və bilin ki, biz də sizlərin biri kimiyik, sadəcə, siz azadlıqdan müvəqqəti məhrum edilmişlərsiz, insanlıqdan, konstitusion hüquqlardan məhrum edilməmisiz ki!
Yəni, düşünürəm ki, ədliyyə nazirinin yeni rəhbərliyi və Mirsaleh Seyidovun da o keyfiyyətləri məhbusların həyatında yenilikdir…”.

Sənan Abdullayevin söylədiyi bir fakt da diqqəti çəkir… Məlum olur ki, əvvəllər ailələrdən məhbuslara sovqat gətirilib verilməsi elə- belə başa gəlmirmiş, amma həmişə ciddi narahatlıq doğurmuş bu hal da yığışdırılıb… Hətta məhbuslar norma və qaydalarla ailələri ilə rahatlıqla telefon əlaqəsi yaradırlar və s.

XXX

BİZİM ARAYIŞ: Azərbaycanın Ədliyyə nazirinin müavini – Penitensiar xidmətin rəisi ədliyyə general-mayoru Mirsaleh Seyidov 1998-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsini bakalavr (fərqlənmə ilə), 2002-ci ildə isə magistr (fərqlənmə ilə) pilləsi üzrə bitirib. 1999-cu ilin yanvar ayından Ədliyyə Nazirliyinin Məhkəmə Qərarlarının İcrası Baş İdarəsinin Əməliyyat-rejim şöbəsinin rejim və nəzarət xidmətinin təşkili bölməsinin nəzarətçilər üzrə inspektoru vəzifəsində əmək fəaliyyətinə başlayıb, fevral ayından isə həmin İdarənin Rejim-nəzarət şöbəsinin inspektoru vəzifəsinə təyin olunub. 2001-ci ilin avqust ayında Məhkəmə Qərarlarının İcrası Baş İdarəsinin 3 saylı istintaq təcridxanasının Rejim mühafizə və nəzarət şöbəsinin rəisi, 2006-cı ilin noyabr ayından Penitensiar xidmətin 3 saylı istintaq təcridxanasının tərbiyə işləri üzrə rəis müavini, 2008-ci ilin fevral ayından isə 3 saylı istintaq təcridxanasının əməliyyat-rejim işləri üzrə rəis müavini vəzifəsində xidmət edib. 2009-cu ilin fevral ayından Penitensiar xidmətin 15 saylı cəzaçəkmə müəssisəsinin rəisi, 2011-ci ilin avqust ayından 2016-cı ilin fevral ayınadək isə 10 saylı cəzaçəkmə müəssisəsinin rəisi vəzifəsində işləyib. 2016-cı ilin fevral ayından 2023-cü ilin iyul ayınadək Penitensiar xidmətin Əməliyyat-rejim idarəsinin rəisi vəzifəsində çalışıb. 2023-cü il iyul ayının 10-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin imzaladığı sərəncamla ədliyyə nazirinin müavini – Penitensiar xidmətin rəisi təyin edilib. 2023-cü il noyabr ayının 21-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin imzaladığı sərəncamla ədliyyə general-mayoru ali xüsusi rütbəsi verilib. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 63 nömrəli Sərəncamı ilə 21.11.2018-ci il tarixdə “Dövlət qulluğunda fərqlənməyə görə” medalı ilə təltif edilib. 2018-ci ildə “Azərbaycan Ədliyyəsinin 100 illiyi (1918−2018)” Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı ilə təltif edilib. 2023-cü ildə “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təhlükəsizliyini təmin edən orqanın 30 illiyi (1993-2023) Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı ilə təltif edilib. 2023-cü ildə “Azərbaycan Respublikasının strateji obyektlərin mühafizəsi orqanlarının 30 illiyi (1993-2023) Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı ilə təltif edilib. 2023-cü ildə “Azərbaycan Respublikasının xüsusi rabitə və informasiya təhlükəsizliyi orqanlarının 30 illiyi (1993-2023) Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı ilə təltif edilib. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 4289 nömrəli Sərəncamı ilə 2 fevral 2024-cü il tarixdə “Heydər Əliyevin 100 illiyi (1923-2023)” Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı ilə təltif edilib. Ailəlidir, 2 övladı var.

XXX
…Bəli, bunlar adi və sadə, heç bir statusu olmayan məhbusun yaşadığı həyat hekayəsinin görünən kiçik bir hissəsidir… Demək, belə getsə, bir zaman hamı həbsxanalara gerçəkdən islah olunma yeri kimi qiymət verə biləcək. Axı islah olunmanın ən tipik nümunəsi və üsulu insana qarşı insani münasibətdir! Təbii ki, yaxşı münasibət görən adam da heç vaxt başqalarına pislik etmək (oğurluq, quldurluq və s. kimi cinayətlər) barədə düşünməz!
Sonda: bir də arzu edirik ki, Penitensiar Xidmətin rəhbərliyi həbs olunandan sonra iş yerini itirmiş məhbusların nümunəviliyini nəzərə alıb onların azadlığa çıxandan sonra iş yeri məşğuliyyətinin dövlət səviyyəsində məcburiliyi- öhdəliyi barədə də proqram üzərində işləsin. Statistika da göstərir ki, təkrar cinayətlərin böyük bir hissəsi iş yeri olmayanlar, dolanışıq problemlərini yaşayanlar tərəfindən törədilir!
Asif Mərzili