“Onun adını verən kimi əl-ayağa düşdülər”
30-04-2025, 05:59
Gözümüzü dünyaya açandan onu kinoda görmüşük. Uşaqkən uşaq filmlərində aktyor kimi, sonra böyüdük, böyük filmlərində rejissor kimi tanıdıq. Birinci hissəyə C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında istehsal edilmiş “Şir evdən getdi”, “Mən mahnı qoşuram”, “Bağ mövsümü”, Dovjenko kinostudiyasında çəkilən “Hazır olun, əlahəzrət” filmləri aiddir. İkinci hissədə isə “Məhbus”, “Əlvida”, “Qarabağdır Azərbaycan”, “Əlavə təsir”, “Dolu”, “Yarımçıq xatirələr” kimi bədii və sənədli filmlərin rejissorudur.
Onu da deyim ki, bu gün – aprelin 29-da sənətkarın 57 yaşı tamam olur.
Əməkdar incəsənət xadimi, aktyor-rejissor Elxan Cəfərov Pressklub.az üçün danışır:
Kino və mən
Yaradıcı ailədə doğuldum üçün uşaqlıqda kinematoqrafiya mənim üçün möcüzələr dünyası idi. Bu dünyaya düşdüm və geri dönüşüm olmadı. Rəhmətlik anam deyirdi ki, hələ balaca idin, hər gün “Vremya” xəbərlər proqramından sonra nümayiş olunacaq filmi gözləyirdin və yuxu səni aparırdı. Səhər durub heyfsilənirdin ki, kinoya baxa bilmədim. Kino bizi boz sovet reallığından daha rəngli aləmə atırdı. Uşaq vaxtı kino bizə nağıllar dünyası kimi gəlirdi. Bir müddət keçəndən sonra özüm kino aləminə düşdüm, filmlərə çəkildim. Uşaqlığımın 6-7 ili filmlərə çəkilməklə keçdi, həmin o möcüzələr dünyasına baş vurdum. O möcüzəni yaradan insanlarla görüşəndə onlara sehrkar kimi baxırdım, böyük hörmət edirdim onlara. Kinoya gəlişim onların yaratdığı dünya ilə bağlıdır.
İlk dəfə kino adlı nağıllar dünyasına “Sevinc buxtası” filmində düşdüm. Sonra bunsuz həyatımı təsəvvür edə bilmədim. “Mən mahnı bəstələyirəm” filminə çəkiləndə yeganə istəyim məktəbdən yayınmaq idi. Amma ora düşdünsə, daha çıxmırsan, çıxmaq olmur. Kinoya bir az ciddi baxmırdım, əyləncə hesab edirdim. Dəyərini bilmirdim, yeniyetmə düşüncəmlə bunu dərk etmirdim hələ.
Təki məktəbə getməyim
İndiyə qədər kameradan çəkinirəm, o vaxt da çəkinirdim. Kamera mənim üçün qorxuludur. Amma ardıcıl kinoya çəkirdilər məni. Sınaq çəkilişinə getdiyim yadıma gəlmir, bircə dəfə “Şir evdən getdi” filmində sınaq üçün çəkiblər, vəssalam. Qalan filmlərdə elə “ə, Elxan hanı, gətirin, getdik çəkilişə” deyirdilər. Anama zəng vururdular ki, Elxan məktəbə getməsin, çəkiliş olacaq. Mənə də bu lazım idi, təki məktəbə getməyim, amma həvəslə çəkilişə getdiyim də yadıma gəlmir. Mənimlə işləmək rejissorlara rahat idi, tanıyırdılar, kino nədir bilirdim, üstümdə əziyyət çəkmirdilər.
Uzun illər keçəndən sonra, məsələn elə “Bağ mövsümü” filminə baxanda düşündüm ki, ilahi, mən kimlərlə bir filmdə çəkilmişəm – Həsən Məmmədov, Səməndər Rzayev, Hamlet Qurbanov, Zemfira Sadıqovanın özü, amma o zaman bunun fərqinə belə varmamışam. “Bağ mövsümü” filmi 1985-ci ildə ekranlara çıxıb. 17 yaşım vardı, kinodan bir az uzaqlaşmışdım, “Azərbaycanfilm”ə heç getmirdim. Tofiq Tağızadə çağırdı ki, film var, gəl.
Məndə özümə də bəlli olmayan hisslər baş qaldırdı
“Bağ mövsümü” filmindən sonra instituta qəbul olundum və əsgərliyə getdim, düşdüm Hərbi Dəniz Donanmasına. İlk günlər şok yaşayırdım, 45 günlük karantin, cəhənnəm əzabı, gecə saat 2-də qaldırırlar nə bilim, neçəsə saniyəyə geyinib-soyunmalısan və sair. Adamın şəxsiyyəti yadından çıxır. Həmin günlərdə film ekranlara çıxmışdı və mənə şəkil atmışdılar. Şəklə baxdım, qayıtdım özümə, aha, mən aktyor imişəm, adammışam, bəs, bura haradır, mən burda neynirəm? Məndə özümə də bəlli olmayan hisslər baş qaldırdı. maraqlı nələrsə baş verdi.
Filmlərdə çəkiliş meydançasında olmağın narazılığı yağır üzümdən. “Bağ mövsümü”ndə o narazılıq simamda olmalı idi deyə, təbii alınıb. Amma indi baxıram, deyirəm nə yaxşı bu filmlərdə çəkilmişəm. Həsən Məmmədov həyatda çox yumşaq adam idi, bir həyətdə yaşayırdıq, bir ailə kimi idik, oğlu ilə bir yerdə oxuyuruq. Mərhəmət hissini həmişə onda görmüşəm, üstünə valideynlərimdən şikayətə getmişəm. Amma filmdə həmin Həsən əmi deyildi, məəttəl qalmışdım. Çəkiliş meydançasından o sənətkarları xatırlayıram. Səməndər əminin o vaxt 36 yaşı vardı, amma çox böyük, möhtəşəm kişi idi, mənə “qeroy” deyə müraciət edirdi.
Mirzə Babayev mənə deyib durmuşdu ki, evlən, bala. 17 yaşıma vardı e, deyirdi nəvəmlə evlən.
O düşüncə yerini milli təfəkkürə verdi
Böyüdükcə əmin idim ki, kinoda olacam və Moskva Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutuna daxil oldum. Mühit bir az da böyüdü. Tələbə yataqxanasında kino ilə bağlı müzakirələrimiz mübahisəyə çevrilirdi. Müxtəlif xalqların nümayəndələri vardı, hər ölkənin filmi ilə tanış olurduq. Fərqli mədəniyyətləri öyrənirdik. Məsələn, Mərakeş şahzadəsi bizimlə oxuyurdu. Sonra 90-cı illər, məlum hadisələr, keçid dövrü, bütün sahələr kimi kinematoqrafiya da tənəzzülə uğradı.
Bir dəfə Şıxlinskaya adına xəstəxanada yatırdım, əməliyyat olunmuşdum. Tibb bacısı dedi ki, mən sizi deyəsən axı kinoda görmüşəm? Dedim, bəli, mən bu klinikasının sahibi Leyla xanım Şıxlinskaya ilə eyni filmdə çəkilmişəm. Aləm qarışdı, dərhal palatamı dəyişdilər diqqət, qayğı...
2000-ci ildən müstəqil və milli mədəniyyətimizin formalaşması başlayıb. Bizim gəncliyimiz həmin bu yeni dövrün başlanmasına düşdü. Həmin illər yaddaşımda milli mədəniyyətin formalaşması dövrü kimi qalıb. Oxuduğumuz, keçdiyimiz sovet məktəbi, o düşüncə yerini milli təfəkkürə verdi. SSRİ dövründə yasaq olan milli dəyərlərimiz, tarixi şəxsiyyətlərimiz öyrənməyə başladıq, bunlar artıq bizə qapalı olmadı. Daha geniş öyrənmək imkanımız yarandı. Milli özünüdərk prosesinin bizim gəncliyimizə təsadüf etməsi çox yaxşı oldu. Ona görə ki, bu adaptasiya yaşlılara çətin idi, biz bacardıq. Milli mədəniyyətimizə qulluq etmək, ideoloji cəhətdən azərbaycanlı kimdir sualına cavab verməkdir. Gördüyümüz bu işlər bizdən sonrakı gənclərə xeyirli olsun, milli mədəniyyətimizə daha dərindən sahib çıxsınlar. Biz daşıyıcılarıq, bizdən sonrakılar daha fəal olacaqlar. Mədəniyyətsiz toplum süquta uğrayır. Gələcəyə düzgün yönəlmiş gənc yalnız milli-mənəvi dəyərlərə arxalanaraq irəliləyə bilər.
Mən kino adamıyam
Özümü kinodan kənarda təsəvvür edə bilmirəm. Kino həyat tərzimdir.
Peşəkar rejissorluqla məşğul olan adam kimi çox arzu edirəm ki, kino istehsalı, mühiti baxımından, çox istəmirəm, elə sovet dönəmində olduğu kimi olsun. 10 milyonun 1 milyonunu kinoteatrlara cəlb də bilək. Ümidvaram, tamaşaçını yenidən alın açıqlığı, ağ üzlə dəvət edəcəyik. Sənət fədailik tələb edir. Biz fədaiyik, o nağıl dünyası bizi buna sövq edib. İstərdim, rejissor kimi özüm çəkiliş meydanlarına uşaqlar dəvət edim və o uşaqlar o nağıl dünyasından peşəkar kinoya gəlsinlər, fədaiyə çevrilsinlər.
Ramilə Qurbanlı pressklub.az
Geri qayıt